Ortopedi ve Travmatoloji

Ortopedi kas ve iskelet sistemi hastalıklarını inceleyen tıp dalıdır. Başlıca ilgi alanları şunlardır:

• Diz cerrahisi
• Ayak ve ayak bileği cerrahisi
• Kalça cerrahisi
• Omuz cerrahisi
• El ve el bileği cerrahisi
• Protez Uygulamaları
• Onkolojik Ortopedi

Diz Cerrahisi

Diz en çok sorun yaşadığımız eklemdir. Bunun nedenleri de diğer eklemlere göre daha fazla yüke maruz kalması, vücudumuzun en uzun iki kemiğinin eklem yapması ve sağlamlığının sadece yumuşak dokularla sağlanması olarak açıklanabilir. Kıkırdak dokusundaki bir hasar, menüsküsteki bir yırtık, bağlardaki bir kopma dizin sağlığını bozar ve dizde ağrılar, şişmeler, takılmalar, kilitlenmeler ortaya çıkar.

Diz Cerrahisinin İlgi Alanları

• Diz Çevresi Spor Yaralanmaları
• Diz Çevresi Kırıkları
• Diz Bağ Cerrahileri
• Diz Kıkırdak Ameliyatları, Kıkırdak Üretimleri ve Nakilleri
• Menüsküs Cerrahisi, Tamirleri, İmplantları ve Transplantasyonları
• Diz Yüzey Kaplama Protezleri, Kısmi Protezler ve Total Protezler
• Dizilim Bozuklukları Düzeltici Ameliyatları

Kalça Cerrahisi

Kalça eklemi ve bu eklemin yer aldığı leğen kemiği sağlıklı olarak ayakta durma, yürüme, koşma eylemlerinde etkili rol oynar. Kalça ekleminin doğuştan sağlıksız gelişimi ya da sonradan meydana gelen kırık ve çıkıklar, enfeksiyon, kemik erimesi, tümörler varlığında uyluk iç yüzüne yayılan kasıkta ağrı, şişlik, aksayarak yürüme ve eklem hareket kısıtlılığı hastaların sıklıkla karşılaştıkları sorunlardır. Duruş bozukluğu, aksayarak yürüme, bacak uzunluk eşitsizlikleri, eklem hareket kısıtlılığı, uyluk çevresinde ağrı ve hassasiyet, şişlikler incelenmesi gereken durumlardır.

Kalça Cerrahisi İlgi Alanları

• Kalça Çıkıklar (Erişkin ve çocuk)
• Kalça Eklemi Kıkırdak Sorunları
• Kemik ve Eklem Enfeksiyonları
• Kırık ve Çıkıklar
• Tümörler
• Sporcu Yaralanmaları

Omuz Cerrahisi

Ortopedinin en detaylı alanlarından biri olan omuz, özellikle sporcularda ve ileri yaş grubunda önemli problemlerin kaynağı olabiliyor. Omuz, ellerimizi, çevrede, istediğimiz gibi kullanmamız için konumlandıran önemli bir eklemdir. Omuz bölgesi, 3 temel kemikten oluşur. Bağlar, kaslar ve tendonlar kemiklerin birbirlerine bağlanmasını ve hareketliliğini sağlar. Tekrarlayıcı zorlamalı aktiviteler, kazalar, teknik hatalar içeren sportif girişimler eklemi oluşturan bu yapılarda aşınma süreçlerini başlatır. Aşınma, erken dönemde ağrı, aktivite kısıtlılığı, uzun dönemde kireçlenme ile sonuçlanabilir.

Omuz Cerrahisi İlgi Alanları

• Omuz Çıkığı
• Omuz Çevresi Kırıkları
• Omuz Eklemi Kireçlenmesi
• Rotator Manşet Yırtıkları-Sıkışma Sendromu
• Eklem Çıkıkları
• Eklem Dejenerasyonu
• Tendon Problemleri
• Donuk Omuz
• Kalsifiye Tendinit

El ve El Bileği Cerrahisi

Parmak ucundan başlayıp omuza kadar olan bölgedeki cilt, cilt altı, kas, tendon (kas kirişi), sinir, damar, eklem ve kemik ile ilgili her türlü yaralanma, hastalıklar ve sorunlar el cerrahisinin temel konularını oluşturur.

El ve El Bileği Cerrahisi İlgi Alanları

• Eldeki kırık ve çıkıklar
• Kas ve tendon kopmaları
• Uzvun çok ağır yaralanması ya da kopması
• Doğuştan Olan Her Türlü Eksiklikler, Bozukluklar, Yapışıklıklar
• Kesilen Sinire Bağlı Gelişmiş Felçler veya Dolaşım Bozukluğuna Bağlı Oluşmuş Fonksiyon Kayıpları
• Kötü veya Yanlış Kaynamış Kırık ve Çıkıklar

Ayak ve Ayak Bileği Cerrahisi

Her bir ayağımızda 30 eklem bulunur ve yürürken vücut ağırlığımızın yaklaşık olarak 2-3 katı, koşarken 7 katı ayaklarımıza biner.  Bu kemiklerin birbirleriyle olan ilişkisi, hiçbir dış müdahale olmasa bile zaman içerisinde bozulur.

Ayak ve Ayak Bileği Cerrahisinin İlgi Alanları

• Düztabanlık ve basma bozuklukları
• Ayak ve ayak bileği deformiteleri
• Başparmak ve parmak problemleri
• Kemik çıkıntıları
• Kemik kistleri
• Spor yaralanmaları
• Travmatoloji (topuk kırıkları, ayak kırıkları, ayak bileği kırıkları)
• İlizarov cerrahisi (kemik uzatma, kaynatma, deformite düzeltimi)

Omurga Cerrahisi

Omurganda doğuştan veya sonradan oluşmuş eğrilikleri (skolyoz), kamburluk ve omurganın yaşlanması ile ortaya çıkan dejeneratif (kireçlenmeye bağlı) sorunlar, kemik erimesine bağlı kamburluklar ve kırıklar ve kazalara bağlı omurga yaralanmaları, omurga enfeksiyonları, omurga tümörler inceler.

Omurga cerrahisi bölümünde ortopedistler ve beyin cerrahları birlikte çalışır. Doğuştan gelen ya da sonradan oluşan omurga eğrilikleri, kırıkları ve yaralanmaları gibi sorunların tedavi süreçlerinde fizik tedavi konusunda uzmanlaşmış hekimler yer alır.

Skolyoz
Skolyoz omurganın sağa ya da sola eğriliğine verilen genel isimdir. Skolyoz erken dönemde genellikle belirti vermez, ilerledikçe aşağıdaki belirtiler oluşur:

• Bir omuzun diğerinden daha yüksekte olması en sık rastlanan belirtilerden biridir. Bir kürek kemiği diğerine göre daha yüksekte ya da daha belirgin olabilir.
• Kollar yanlara sarkıtıldığında, bir tarafta kolla gövde arasında daha fazla boşluk olması da belirtilerden biridir.
• Bir kalça diğerine göre daha yüksek ya da daha belirgin görünebilir.
• Hastaya arkadan bakıldığında ve omurgası yere paralel hale gelene kadar öne eğilmesi istendiğinde, sırtının bir tarafı diğerine göre daha yüksek görünebiliyor, hörgüç varmış gibi bir görüntü oluşur.

Skolyozun genetik kaynaklı olabileceğini gösteren bazı kanıtlar bulunmakla beraber yapılan tüm çalışmalara rağmen skolyoza neyin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir. Ancak skolyaz gelişmesinde etkin olan bir takım dış faktörler de tespit edilmiştir. Şöyle ki:

• Çocuğun spastik olması
• Çocukluk çağında felç geçirmek
• Gebelik sırasında geçirilen enfeksiyonlar
• Diyabet hastalığı
• Bazı vitamin eksiklikleri

Skolyoz, yetişme çağındaki çocukların geleceğini tehdit eden bir hastalıktır. Hastalık erken belirlendiğinde tedavisinde yüzde yüksek oranda bir başarı elde edilebilmektedir. Ancak zamanında teşhis edilemeyen omurga eğrilikleri ilerlemişse, çocukların normal gelişimi engellemektedir. Erişkinlik döneminde; bel ve sırt ağrıları, kalp ve akciğer fonksiyon bozuklukları görülmektedir.

Skolyozda tedavi, skolyozun tipine ve büyüklüğüne göre değişiklik gösterebilmekle beraber  en sık uygulanan  tedavi seçenekleri şunlardır:

• Gözlem: 20 derecenin altında ve iskelet gelişimi tamamlanmaya yakın hastalarda sadece gözlem ve belirli aralıklarla kontrol yeterlidir. Gözlem hasta iskelet sistemi gelişimini tamamlayıncaya kadar sürer.
• Korse Tedavisi: Korsenin amacı eğimin artışının engellenmeye çalışılmasıdır. Korse özellikle eğimin 25 derecenin üstünde olduğu ve büyümenin devam ettiği çocuklarda etkilidir.
• Cerrahi Tedavi: Eğim 50 derece üzerinde ve çocuk hala büyüyorsa cerrahi kaçınılmazdır. 50 derece üzeri eğrilikler büyüme sona erdikten sonra da artmaya devam eder.

Tedavi Yöntemleri

Ortopedi’ de kullanılan temel tedavi yöntemleri şunlardır:

• Artroskopi
• Protez uygulamaları
• Kemik uzatma ameliyatları

Artroskopi

• Günümüzde Ortopedi ve Travmatoloji branşı tarafından uygulanan tanı ve tedavi metodudur. Eklemin su ile şişirilmesini takiben ortalama 4 mm. kalınlığında cihazların cilt yoluyla ekleme yerleştirilmeleri şeklinde yapılır. Cilt kesilerinin küçüklüğü ve dokulara az zarar vermesi nedeniyle hastanede kalış süresini, enfeksiyon riskini, ameliyat sonrası ağrı miktarını ve kötü kozmetik görünümü azaltması bakımından açık cerrahiye göre avantajlı bir yöntemdir. Yöntemin uygulanabilmesi için eğitim ve özel cerrahi ekipman gerekmektedir.

Protez Uygulamaları

Eklemlerin yapay parçalarla değiştirilmesi esasına dayanır.

Çeşitli nedenlerle eklemlerde oluşan kıkırdak harabiyeti ve şekil bozukluğu, ağrı, hareket kısıtlanması ve sakatlığa neden olur. Bu nedenle eklemin yüzeylerinin değiştirilmesi ve rehabilitasyonu gereklidir.

Eklemlerde kıkırdak deformasyonuna neden olan sebepleri şu şekilde gruplandırabiliriz.

• Kötü tedavi edilmiş kırık ve çıkıklar
• Doğuştan olan nedenler (Doğuştan kalça çıkığı vs.)
• Enfeksiyonlar
• Metabolik kemik hastalıkları
• Özellikle bacaklarda ağırlık taşıyan eklemlerde olan eğrilikler
• Eklemlerde meniskus, bağ ve kapsül yaralanmaları
• Kemik ve kıkırdak dolaşımının bozulması (Avasküler Nekroz)
• Tümörler
• İdiopatik (Sebebi belli olmayan)
• Şişmanlık
• Romatizmal hastalıklar

Yukarıdaki bahsedilen nedenler eklem hareketlerini azaltmakta ağrı, şişlik olmakta, iş kabiliyeti düşmekte kişi yardımla hareket edebilmektedir.

Total eklem değiştirme cerrahi bir işlemdir. Eklemlerde kullanılan suni materyaller, eklemlerin tipine, şekline, hareketine ve büyüklüğüne göre değişik şekillerde hazırlanmıştır. Özel ölçülendirme sistemleri ve özel röntgenlerle hangisinin kullanılabileceği ortopedist tarafından kararlaştırılır.

Suni eklem protezlerinde metal ve plastik parçalar kullanılmaktadır. Metal parçalar paslanmaz çelik, kobalt krom molibden alaşımı, titanyum gibi malzemelerden;  plastik parçalar ise aşınma ve basınca dayanıklı yüksek yoğunluklu polietilenden yapılmaktadır.
Bu materyaller akrilik (kemik çimentosu) ile kemiğe tespit edilmektedir. Bazı protezler ise kemiğe dönük yüzlerinde sağlanan özel yapılar (vidalar vb.) vasıtasıyla kemiğe sabitlenmekte, bunlara çimentosuz protez adı verilmektedir. Özellikle kemik yapısının çok iyi olduğu genç hastalarda bu tip protezler tercih edilmeye başlanmıştır.

Cerrahi işlemi takiben hastanın iyileşme süresi hastadan hastaya ve eklemine göre iyileşme süresi değişmektedir.

Yaşlı hastalarda yapıldığında yaşam süresince protezlerin kullanımı devam etmekte ikinci bir operasyon gerekmemektedir. Eğer bu operasyon genç hastalarda yapılmak zorunda kalınırsa 2. ve bazen 3. değiştirme işlemleri gerekebilir.

Kemik Uzatma Ameliyatları

Özellikle kemik uzatma ameliyatları günümüzde felç, kırık, iltihap, bazı kemik hastalıklarında oluşan bacak ve kol kısalıklarında bir çözüm olanağı getirmiştir.

Kemik uzatma operasyonu, uzatılacak kemiği kesilmesi sonrasında kesik kemiğin üst ve alt parçalarına vida veya tellerle tutturulmuş bir cihaz yardımıyla denilen bir cihaz yardımıyla, her gün belirli miktarda (ortalama günde 1 mm) aralığı açma esasına dayanır. Uzatma sırasında düzenli kontrollerle açılan aralığı kemiğin doldurup doldurmadığı izlenir. Uzatma sona erdikten sonra açılan aralıktaki yeni kemik dokusunun sertleşmesi beklenir.

Kol uzatma ameliyatları daha nadir olarak yapılmaktadır.

Estetik amaçlı bacak ve kol uzatmaları akondroplazi denilen cücelik tipinde yapılabilir. Burada gövde normal boyda kol ve bacaklar kısadır. Bu vakalarda erken başlanması koşuluyla 20-25 cm ye kadar bacak, 10-12 cm ye kadar kol uzatılması mümkündür.

Doğru seçilmiş ve iyi takip edilen vakalarda %90 a varan oranlarda tatminkar sonuçlar alınmaktadır.